İŞ ADAMLARI İÇİN PRATİK BİLGİLER
Çin’e Seyahat Sırasında Yararlı Bilgiler
Ülke İçi Ulaşım
Çin’e giriş sırasında bulundurulması gereken belgeler arasında geçerli bir
pasaport ve vize yanında, sınırda doldurulan
“Giriş ve Çıkış Kayıt Formu” önemlidir. Ayrıca ülkede 6 aydan
daha fazla kalacak kişilerden HIV negatif belgesi istendiği
bilinmelidir. Çin içinde seyahat amacıyla kullanılacak
araçlar içinde otobüsler en sık kullanılanlardır. Genelde numaralarla
belirlenmiş hatlarda çok sayıda otobüs çalışır ve bunlar
sabah
05.00’ten gece 23.00’e kadar duraklardan geçmektedirler.
Metro sistemi Pekin, Şanghay ve Tianjin gibi belli şehirlerde
tüm olanaklarla donanmış olarak hizmet vermektedir. Tüm
tabelalar Çince yanında İngilizce ile de yazılmıştır.
Duyurular da İngilizce olarak tekrarlanmaktadır. Minibüsler, özellikle başlıca
ticaret ve turizm merkezleri arasında bolca bulunduklarından
tavsiye edilmektedir. Taksi, tüm merkezlerde kolaylıkla bulunabilen
ve çok pahalı olmayan bir alternatiftir. Türkiye’de olduğu
gibi gidilen mesafeye ve gece gündüz durumuna göre ücret alan
taksilerde dikkat edilmesi gereken şey, inerken fiş talep
edilmesidir. Haksız yere yüksek ücret alınması sık rastlanan bir
durumdur. Fişte yazılı taksi numarası ile herhangi bir
konudaki rahatsızlığın yetkililere iletilmesi mümkün olmaktadır.
Pekin için böyle bir durumda kullanılabilecek bir telefon
numarası 66012620 olarak verilmiştir. Ayrıca çoğu taksi şoförünün
ingilizce bilmediği gerçeğinden yola çıkarak gidilecek yerin
adresinin Çin harfleriyle yazılmış olarak elde tutulması gerekebilir.
Özellikle şehirlerarası yolculuklarda kullanılabilecek
trenler, pek tavsiye edilmezler. Genelde kalabalık olan trenler pek rahat bir
yolculuk imkanı vermezler. Suyolu taşımacılığı tercih edilen
bir yol değildir ve bu yol kullanılacaksa önceden bir seyahat acentası
ile temas kurulması özellikle önerilmektedir. Ülke içi
havayolu taşımacılığı halen 42 kadar şirket tarafından yürütülmektedir.
Konaklama
Otel rezervasyonlarının önceden yapılması gerektiği yoğun talep dönemlerinde
özellikle hatırlanmalıdır.
Halen sahip oldukları
olanaklar ve hizmetleri açısından, Çin’in başlıca otelleri
uluslararası standartları yakalamış durumdadır. Oteller, yüksek, orta ve
düşük kalite olmak üzere üç gruba ayrıldığında, yüksek kalite
olanların Batı’daki otellerden çok farklı olmadıkları söylenebilir. Orta
kalite oteller genelde turistlere hizmet verirler ve
güvenle
kalınabilecek yerler durumundadırlar. Düşük kalite oteller daha ziyade
motel niteliğindedirler. Çin’de kalınan yerlerde çalışanlara
bahşiş verilmez.
Sağlık
Çin’in belli başlı hastanelerinde yabancılara ayaküstü tedavi hizmeti sunan
bölümler oluşturulmuştur. Herhangi bir sağlık sorunu
durumunda bu bölümlere başvurulabilir. Daha ciddi durumlar
için ise buralardaki doktorların referansı ile Hong Kong hastanelerine
taşınmak gerekebilmektedir.
Beslenme
Çin mutfağının ünü dünyaca bilinmektedir. Ancak beslenme konusunda dikkat
edilmesi gereken noktalar arasında, uluslararası
oteller dışında belediyenin sağladığı çeşme suyunun
içilmemesi önemlidir. Şişelenmiş su tercih edilmelidir. Küçük lokantalarda
ise kızartılmış et dışında pek bir şey yenmemesi tavsiye
edilmektedir.
Gerekli Telefonlar
Hırsızlık, yangın alarmı, ve ilk yardım gibi durumlarda başvurulacak telefonlar
110, 119 ve 120 olarak bildirilmiştir. Santralden
bilinmeyen numaraları öğrenmek için Çin içerisinde 114
çevirilmektedir.
Posta Hizmetleri
Belli merkezlerde dijital telefonları bulmak mümkündür. Ülkenin belli
kesimlerinde ise halen eski model aygıtlarla telefon
görüşmesi yapılmaya devam edilmektedir. Gönderiler için DHL
ve EMS gibi uluslararası dağıtım kanallarını seçmek tavsiye edilir.
Gönderinin yerine ulaşması normalde 2 ila 4 gün arasında
olmaktadır.
Para Dolaşımı ve Alışveriş
Çin’de kullanılan para birimi olarak 1 yuan, 100 fen etmektedir. Piyasada en
yüksek 50 ve 100 yuan banknotlar bulunmaktadır.
Özel ekonomik alanlar dışında yabancı paranın ülke içinde
dolaşımı yasaktır. Gümrüklerde ülkeye girerken yanınızda olan para ile
ülkeyi terkederken sahip olduğunuz para miktarı birbirine
yakın olmalıdır. Kullanılmayan Çin parasının ülkeyi terkederken yeniden
dövize çevrilmesi ancak 6 ay içinde ve pasaport, uçak bileti
ve döviz bozdurma belgesini göstererek mümkün olmaktadır.
Dolayısıyla başlangıçta Çin parası alırken elde edilen döviz
bozdurma belgesinin iyi muhafaza edilmesi gerekmektedir. Son
olarak, yeniden dövize çevirdiğiniz miktar, önceden Çin
parasına çevirdiğiniz miktarın yarısını geçemez. Böylece tüm parayı
yeniden dövize dönüştürmek mümkün olmaz. Seyahat çekleri ve
kredi kartları kullanımı ancak belli merkezlerde mümkündür.
Alışveriş için kullanılabilecek mağazalar üç tiptir. Devlet
mülkiyetli veya Çin yabancı ortaklığı olan mağazalar daha ucuz olabilir,
ancak pazarlık olanağı yoktur. Üçüncü tip mağazalar özel
şahıslara aittir. Buralarda alışveriş pazarlıkladır. Ancak değerli bir mal
alınacaksa bu tip mağazalar tavsiye edilmez.
İş Görüşmelerini Etkileyebilecek Kültürel Faktörler
Çin’deki iş gelenekleri arasında soyadının önce kullanılması önemlidir. İş
toplantıları sırasında
kart alınıp verilmesi doğal bir
uygulamadır. Kartın bir yüzünün Çin harfleriyle yazılmasının
uygun olacağı düşünülmektedir. İş toplantıları için, gerek kamu
kurumlarında, gerekse büyük şirketlerde özel salonlar
kullanılır. Büroların kullanılması adet değildir. Toplantılar resmi bir havada
geçer ve oturulan yerler protokole göre belirlenir. En üst
düzey Çinli katılımcının, en üst düzey misafiri kendi sağına oturtması
yaygın bir uygulamadır. Dakik olmak önemlidir. Toplantı
sırasında
her iki taraf kısa bir tanışma ve açış konuşması yapar. Önemli
olan ise, bundan sonraki kısımda Çinli taraf önce söze
başlamışsa, sonuna kadar müdahale etmemek ve kendi görüşlerini en
sonda söz alındığında dile getirmektir. İş toplantıları
sırasında, Çinlilerin ev sahibi olduğu akşam yemeklerinin erken saatte
başladığını bilmek gerekir. İş yemekleri çoğu kez akşam saat
18.00’de başlatılır. Yemek, meyvelerden hemen sonra, aniden saat
20.00 gibi sona erdirilir. Bu şaşırtıcı gelse de yaygın bir
durumdur.
Çalışma Saatleri ve Resmi Tatiller
Mesai saatleri, pazartesiden cumaya, sabah 08.00-12.00 ve ara sonrası
13.00-17.00’ye kadar uzanır. Bankalar da saat 17.00’ye
kadar hizmet vermektedir. Ancak bazı bankalar pazartesi
günleri kapalıdır. Alışveriş yerleri akşam 21.30 civarlarında
kapanmaktadır. Özel lokantalarda ise sabah 06.00’dan gece geç
saatlere kadar yemek yenilebilir.
Çin’de Kutlanan Ulusal Festivaller
1 Ocak Yeniyıl 1 gün tatil
1 Ocak Ay takvimine göre (değişken) bahar festivali 7 gün tatil
8 Mart Dünya Kadınlar Günü
4 Nisan Kingming Festivali
1 Mayıs İşçi Günü 1 gün tatil
4 Mayıs Gençlik Günü
5 Mayıs Ay takvimiyle Duanvu Festivali
1 Haziran Çocuklar Günü
1 Temmuz Çin Komunist Partisinin Kuruluşu
1 Ağustos Silahlı Kuvvetler Günü
15 Ağustos Ay Festivali
1 Ekim Ulusal Gün 2 gün tatil
Yerel Saat
Çin, büyük bir ülke olduğundan Pekin saati tüm ülke için baz alınmıştır. İki
ülke arasındaki saat dilimi farkı 6 (saat) dır.
Çin’de yaz saati uygulaması olmadığında bu fark yaz aylarında 5
saate inmektedir.
İklim
Çin, kış aylarının oldukça soğuk ve kuru geçtiği bir ülkedir. Yağışlar yaz
aylarında toplanmaktadır. Özellikle kış aylarında ülkenin
kuzeyi ile güneyi arasındaki ısı farkına dikkat etmek gerekir.
Kuzey, daha soğuk iken; güney, tropikal bir etkidedir. Nem
oranları
da bölgeden bölgeye değişir ve özellikle güneydoğu bölgelerinde nem
yüksektir.
Etnik Gruplar ve Kullanılan Ticari Dil
Çin, etnik çeşitliliğe sahip bir ülke olarak 56 kadar etnik grubu
barındırmaktadır. Resmi istatistiklere göre nüfusun %92 kadarı
Han etnik grubuna mensuptur. Çok sayıda bölge
güçlü
yerel yönetimlere sahiptir.
Ülkede yaygın ve resmi dil Han dili olduğundan,
ticari ilişkilerde Çin’ce olarak bu dil esas alınmaktadır.
Azınlıklar kendi dillerini konuşsalar da,
yazılı
olarak bu diller yaygın değildir.
Vize Uygulaması
Yeşil ve gri hizmet pasaportu taşıyanlar dışındaki tüm Türk vatandaşları ülkeye
girmek için vize sahibi olmak zorundadır. Vize için
başvurulan pasaportun en az 6 ay daha kullanım
süresi
olmalıdır. Türkiye’den gidilirken turistik amaçlı vize yetkili seyahat
şirketinden davetiye almak suretiyle verilmektedir. İş amaçlı
gidişlerde Çin’deki bir firmanın davetiyesine sahip olmak
gerekmektedir. Ayrıca söz konusu Çin’li firmanın böyle bir
davetiye göndermek için yetkili olması ve davetiyeyi yerel hükümetten
onaylatması gerekmektedir. Davetiye ile vize başvurusu
yapılırken kişinin çalıştığı yere ait faaliyet belgesi, vergi levhası, antetli
kağıda şirket dilekçesi, ve imza sirküleri talep
edilmektedir.
Ankara için vize başvuruları Pazartesi, Salı ve Perşembe
günleri saat 09.30-12.00 kabul edilmektedir. Başvuru sırasında 1 adet
fotoğraf gerekmekte ayrıca bir form doldurulmaktadır. Vize
verilmesi yaklaşık 10 gün sürmektedir o nedenle Büyükelçiliğe
mümkün olduğunca erken başvuru yapılması tavsiye
edilmektedir. Turistik çıkışlarda uçak gidiş dönüş konfirmasyonu ve banka
hesap cüzdanı fotokopisi istenmektedir. (Ankara’daki ÇHC
Büyükelçiliği Vize Bürosu telefonu: 0312 436 06 28)
PAZAR DEĞERLENDİRMESİ
Çin pazarının, 1,4 milyar nüfus ve neredeyse 20 yıldır sürdürülen yıllık %10
dolayında büyüme hızı ile yabancılar açısından sunduğu
fırsatlar herkesce bilinmektedir. Ne var ki, Çin pazarında
elde edilecek bir başarı için uzun süre beklemek gerekebileceği
bilinmelidir. Çin pazarında başarının yavaş geldiği, yabancı
iş adamlarınca sıklıkla belirtilen bir husustur. Çin pazarında karşılaşıla
bilecek fırsat ve sorunların genel bir değerlendirmesi
aşağıda sunulmaktadır:
Pazarın Avantajları ve Yükselen Sektörler
Çin’in geçirdiği reform aşamaları, daha ileri gelişme için sağlam bir teknik ve
malzemeye dayalı altyapı oluşturma yolundadır.
Pazar etkinliği artmaktadır ve kazancın tüm topluma
yöneltilmesi konusunda ciddi çalışmalar vardır. Çok geniş iç pazar,
olağanüstü bir potansiyel sunmaktadır. Çin’in özellikle komşu
ülkelere yönelik izlediği dış politika dolayısıyla bölgede ticari bağlar
gelişmekte ve bu da potansiyeli yükseltmektedir. Öncelik
taşıyan sektörler arasında makina endüstrisi gelmektedir. Büyük makina
ekipmanlarının imal edilmesi önemli bir ihtiyaçtır.
Elektronik sanayinde dikkatler, entegre devreler geliştirilmesi, bilgisayar ve
iletişim ekipmanları ve bilgi teknolojisi üzerine
yöneltilmektedir. İnşaat sektöründe ise öncelik kent ve kırsal alanda konut
yapımı ve
yeni inşaat malzemelerinin geliştirilmesi üzerinde
durulmaktadır.
Pazarın Mevcut Sorunları Açısından Değerlendirilmesi
Yapısal ekonomik problemler yanında devlet teşekküllerindeki çalışanların
sayısının azaltılmak istenmemesi ekonomik gelişmeyi
yavaşlatmaktadır. Artan işsizlik ve bölgeler arası gelir
dağılımı bozuklukları ciddi boyutlara gelmiştir. Halen sürdürülmeye çalışılan
fiyat kontrol politikası, pazar ekonomisinin verimli
çalışmasını olumsuz yönde etkilemektedir. Yapılan yatırımların uzun vadede kar
getirecek olması, ülkenin yasal yapısı hakkındaki kaygılar,
sözleşmelerin geçerliliğine ilişkin engeller, dövize ulaşmanın zorluğu,
uzun süren onay verme işlemleri, dile getirilen diğer
sorunlardır. Çin’in komünist geçmişinden kaynaklanan ve dış ticareti
engelleyen uygulamalar henüz aşılamamıştır. Halen yöneticiler
ekonomide kendi adlarına rol sahibi olmak istemektedir. Belli
sektörler kayrılmakta ve bunlar yasa ve gümrük
uygulamalarıyla korunmaya çalışılmaktadır. Devlet mülkiyetli kuruluşların
ekonomi
deki ağırlıklı rollerinin sürmesi istenmektedir. Bunlara
bağlı olarak, yabancı yatırımcıların en fazla başını ağrıtan konuların başında
yazılı olmayan ilave vergi yükleri gelmektedir. Yatırım
aşamasında dile getirilmeyen, ancak işletme döneminde talep edilen
vergiler vergi talepleri olarak ortaya çıkabilmektedir.
Ayrıca Çin pazarında kalıcı bir yer elde edebilmek için üzerinde durulması
gereken bazı hususlar aşağıda özetlenmektedir:
Çin’de ülkemizin yeterli ölçüde tanıtımının yapılmadığı
görülmektedir. Oysa kıyı bölgelerinde yaşayan, seyahat edebilme hakkını
kazanmış ve yüksek gelir düzeyinde olan yaklaşık 190 milyon
Çinli bulunmaktadır. Bu sayı Almanya, Fransa, İngiltere nufusunun
toplamı kadardır. Bu durum ekonomik ilişkileri uzun vadede
etkileyecek fakat kısa vadede Türkiye turizmine olumlu katkıda
bulunabilecektır.
Çin’in petrol ithalatı yaptığı ülkeler dışındaki bütün ülkelerle
olan ticaretinde fazla verdiği görülmektedir. Özetle bu sadece ülkemize
özgü bir durum değildir. Ülkemizle aynı konumda olan ülkeler bu
konudaki sıkıntılarını resmi düzeyde sürekli dile getirmekte hatta
önlemler almaktadır. Çin’le olan ticaretimizdeki mevcut
dengesizliğin tahammül edilemez boyutlarda olduğunu açık bir ifade ile
Çin tarafına belirtmek gerekmektedir. Bu konuda ciddi zorluklar
çıkaran ülkelerden Çin’in yaptığı satın almaları artırdığı görülmekte.
Çin’de Çin firmaları ile müteahitlik alanında rekabet etmek zordur Fakat üçüncü
ülkelerde çalışmak üzere işbirliği yapmak
mümkün görülmektedir.
Çin Türk özel sektörü açısından, ucuz kar marjı yüksek, bir ithalat kaynağı
olarak görülmektedir. Oysa Çin çok önemli ve büyük bir
pazardır. Ülkemizin daha iyi tanıtılması ile birlikte bu pazarda
Türk ihraç ürünleri için de bir imkan ortaya çıkabilir.
Örneğin: İnşaat malzemesi, karo, seramik, mermer, mutfak, banyo alanında büyük
bir potansiyel bulunmaktadır. Kereste, kağıt,
kontrplak, mobilya diğer alanlar olarak sayılabilir. Ayrıca
bünyesinde dünya nüfusunun %22’sini barındıran Çin gelecekte büyük bir
gıda ithalatçısı olacaktır. Diğer taraftan deri, deri işleme
makinaları, cam, kristal, her türlü cam süsleme eşyası, telekomünikasyon
cihazları, telefon setleri, elektrikli ev aletleri, markalaşmış
tekstil ürünleri, otomotiv ürünleri, binek otomobil otobüs, traktör, otomotiv
yan sanayi potansiyel arz eden ürünler arasında yer almaktadır.
Altın ve ziynet eşyası da gelecek vaad eden bir alandır. Çin’e mal
satabilmek için öncelikle Çin’de fuarlara katılmak şarttır. Çin
ticaret fuarlarının çok yoğun olduğu bir ülkedir. İddialı olduğumuz
ürünlerde mutlaka fuarlara katılmamız, ayrıca bu fuarlarda milli
katılımımızı ülkemizin gelişmiş çağdaş profilini net bir şekilde
vurgulayarak en iyi şekilde gerçekleştirmemiz gerekmektedir.
Diğer taraftan Çin’de devamlı bir temsilci bulundurmadan bu
ülke ile iş yapmak çok zor görünmektedir. Uzaktan mal almak satmak
ancak tesadüfen olabilmektedir. Bugün Çin’de
halihazırda pek çok Amerikan ve Avrupalı şirketin temsilcilikleri
bulunmaktadır. Gerektiğinde Türk işadamları olarak topluca
organize olabilmek de faydalı olabilecektir. Ayrıca özellikle
SDŞ’ler, Çin pazarını ve İngilizceyi iyi bilen “Ticaret memuru” tabir
edilen Çinliler istihdam edebilir. Ticarette kültürel faktör de
önem arzetmektedir: Kuzeydoğu Asya ülkelerini ve özellikle Çin,
Hong Kong ve Tayvan’ı bir bütün olarak değerlendirip, denizaşırı
ülkelerdeki Çinlilerin de sadece kıta Çin’inde yatırım yaptıklarını
gözardı etmemek gerekir. 60 milyon kadar olan bu grup kendi
kültürel anlayışları ile birbirleri ile ticaret yapabilmeyi başarmaktadır.
Ayrıca Çin yatırımlarının özelikle gıda, turizm, enerji alanında
ülkemize çekilmesi ihtimali üzerinde de durulabilir. Sonuç olarak, dev
bir olanak sunan Çin pazarının sorunları ve sunduğu fırsatlar
açısından değerlendirildiğinde Türk yatırımcı ve iş adamlarının bu
pazardan, pay elde edebilmeleri;
çaba gerektiren, pahalı fakat getirisi yüksek olabilecek bir süreç olarak
değerlendirilmektedir.
Kaynak: IGEME
